Tarixan AQSH dollari urushlar, sanksiyalar va bank inqirozlari kabi inqiroz davrlarida asosiy xavfsiz aktiv bo'lib kelgan; investorlar uni o'zlarining oxirgi ishonchli boshpanasi sifatida ko'rgan.
2025-yilda esa holat keskin o'zgardi. Donald Tramp proteksionistik tashabbuslar bilan Oq uyga qaytmoqda, import bojlarini joriy qilishni va'da bermoqda. Ayni paytda dollar qadrsizlanmoqda. Yil boshidan buyon AQSH dollar indeksi (DXY) asosiy valyutalar savatiga nisbatan deyarli 6% ga tushdi. Bu shunchaki pasayish emas — bu fundamental burilishdir.
Treyderlar uchun bu signal: bozor dollarni xavfsiz aktiv sifatida qayta baholamoqda, Amerika esa global moliyaviy tizimning tayanchi sifatida shubha ostiga tushmoqda. Bu endi shunchaki grafiklar emas — bu yerda geosiyosat, ishonch va mafkura aralashmoqda.
Bosim ostidagi gegemon
Dollar hanuz global moliyaviy tizimning asosi bo'lib qolmoqda. U tranzaksiyalar, markaziy bank zaxiralari va kapital bozorlarida ustunlik qiladi. Hatto sanksiyalar ham asosan "dollar gegemoniyasi" vositalaridir. Ammo hukmronlik faqat iqtisodiy kuch emas — u barqarorlik, qonun ustuvorligi va bashorat qilinadigan siyosatni ham talab qiladi.
Endchi? Federal rezerv mustaqilligi savol ostida. Qonunchilik tobora populistik tus olmoqda. Tashqi siyosat esa reaksioner va beqaror bo'lib qolmoqda. Bunday muhitda investorlar shunday savol bermoqda: dollar hali ham global likvidlik kotvasi bo'lib qoladimi?
Bunga Ikkinchi jahon urushidan buyon eng yirik AQSH davlat qarzini qo'shing — bu esa har qanday risk-menejer uchun "stop-loss"siz ichiladigan kokteyl emas.
Fed, retsessiya xavfi va zaiflikka garovlar
Boshqalar navbatdagi tarif urushiga tayyorgarlik ko'rayotgan bo'lsa, ayrimlar AQSH iqtisodiyotini lupa ostida o'rganmoqda. Retsessiya xavflari ortmoqda, bu esa allaqachon bozorda inobatga olingan.
Fed tomonidan stavka pasayishi bo'yicha kutishlar keng tarqaldi — bu esa dollarga bevosita xavf soladi. Rentabellik tushmoqda, kapital esa chiqib ketmoqda.
Treyderlar endi ko'p valyutali ssenariyga garov tikmoqda. Yevro, yena va hatto yuan likvidlik oqimini o'ziga jalb qilayotgan valyutalar qatoriga kirmoqda. Shu bilan birga, Oltin yana urfga kirdi — bu 1970-yillardagi manzarani eslatmoqda: aprelda u rekord darajaga yetdi, yil boshidan beri 20% ga oshdi.
Ma'muriyatdan kelayotgan aralash signallar
Vashingtondan ziddiyatli signallar kelmoqda. Moliya vaziri kuchli dollar siyosatini himoya qilmoqda, shu bilan birga Savdo vaziri zaif valyutaning afzalliklari haqida gapirmoqda.
Oq uy esa "zaxira valyutasi maqomini ko'tarish yukligi" haqida o'ylayapti — bu esa liderlikdan charchaganlik belgisi sifatida talqin qilinmoqda.
Agar dollar zaiflashuvi tasodif emas, balki strategik tanlov bo'lsa — demak, biz yangi global savdo modelining boshlanishi arafasida turibmiz. Bu modelda dollar endi qirol emas — tenglar ichida birinchi.
Zaif dollar bozorlar uchun nimani anglatadi?
AQSH eksportchilari uchun — bu sovg'a. Boeingdan tortib Apple'gacha — daromad yevroda, xarajatlar dollarda bo'lganda, marjalar oshadi. Ammo bu amerikalik iste'molchilar uchun kulguli emas: import narxlari ko'tariladi, inflyatsion bosim kuchayadi.
Moliyaviy bozorlar esa beqaror suvga kirib bormoqda. Zaif dollar yuqori foiz stavkalarini anglatishi mumkin, chunki investorlar risk uchun mukofot talab qiladi. Bu esa kredit olish xarajatlarini oshiradi, qarz xizmatini qimmatlashtiradi va ehtimoliy yangi fiskal intizom bosqichini boshlaydi.
Kim dollarni quvib o'ta oladi?
Tarixda dollarning taxtidan tushirilishiga bir necha urinuvlar bo'lgan: 1990-yillarda yena, 2000-yillarda yevro, va nazariy jihatdan raqamli yuan. Ammo AQSH har safar o'z iqtisodiy kuchi bilan bardavom bo'lgan. Bugungi kunda ham AQSH iqtisodiyoti Xitoy, Germaniya va Yaponiyanikini birgalikda hisoblaganda ham katta.
Shunga qaramay, dunyo valyuta plyuralizmiga moslashmoqda. Kapital oqimlari endi yevroga, yenaga, oltinga va makrobarqaror strategiyalarga ega davlatlarning obligatsiyalariga yo'naltirilmoqda. Endi savol "dollar qulaydimi" emas, balki "qanday rolga qaytadi?" degan savolga aylangan.
Treyderlar uchun: Endi nima?
Hozirgi dollar korreksiyasi shunchaki sakrash emas — bu chuqur fundamental ildizlarga ega harakatdir. Hatto may oyida qisqa muddatli qaytish ehtimoli bo'lsa ham, uzoq muddatli tuzilma zaifligicha qolmoqda.
Xulosa: dollar ustuvorligining shubhasiz davri zaiflashishni boshladi. Bu shuni anglatadiki, ko'p valyutali portfel endi hashamat emas — bu omonda qolish vositasi. Diversifikatsiya — bu endi trend emas, balki zarurat. Chunki bugungi dunyoda siyosat va geosiyosat bozorlarga makro va texnik tahlil kabi ta'sir qilmoqda.
Dollarning joriy texnik ko'rinishi
Dollar indeksi (DXY) psixologik jihatdan muhim bo'lgan 100.00 darajasiga yaqinlashmoqda. Investorlar Moody's tomonidan AQSH kredit reytingining pasaytirilishining natijalariga e'tibor qaratmoqda — reyting emas, balki ishonchga zarar yetkazgan til muhim.
Deutsche Bank tomonidan o'tkazilgan so'rovni eslaylik: ishtirokchilarning 80% AQSH qarz traektoriyasini barqaror emas deb biladi, 26% esa kelgusi inqirozga javob sifatida QE (miqdoriy yumshatish) siyosati qaytishini ehtimol deb hisoblaydi.
Faqat 20% ishtirokchi 2035-yilgacha 9% defitsit/GDP nisbatini bozorlar hazm qila oladi deb hisoblaydi.
Geosiyosiy keskinlik bu muammoga yanada yog' qo'shmoqda. Yevropa va Kanada Isroilga sanksiyalarni muhokama qilmoqda, G'azo holati og'irlashmoqda, AQSH esa kutilmaganda Ukrainadagi harbiy yordamdan voz kechdi. Trampning Putinga qilgan qo'ng'irog'idan so'ng aytgan "bu bizning urushimiz emas" degan bayonoti Yevropa Ittifoqi tomonidan keskin qoralandi va dollarning "global boshpana" maqomiga zarba berdi.
Investorlar nazarida Amerika endi global tartibni kafolatlamaydi, va dollar endi bo'ron davridagi shubhasiz boshpana emas.
Fond treyderlari Federal rezervdan qo'shimcha izohlar kutmoqda — dushanba kungi keskin bayonotlar ortidan seshanba kuni muhim izohlar berilishi kutilmoqda. Biroq, hatto bu bayonotlar tajovuzkor bo'lsa ham, agar AQSH fiskal barqarorligiga bo'lgan ishonch pasayishda davom etsa, ular dollarga yordam bera olmaydi.
Texnik holat tobora keskinlashmoqda. 100.22 darajasidagi qo'llab-quvvatlash zonasining yorilishi yaqin. Agar bu zona buzilsa, 2024-yilgi past darajalar — 97.91 va 97.73 test qilinishi mumkin. Ularning ostida esa 96.94, 95.25 va 94.56 darajalari joylashgan — bular 2022-yil oxiridan beri kuzatilmagan darajalar.
Agar qayta sakrash urinishlari bo'lsa, 101.90–101.94 oralig'ida qarshilik zonasi shakllanadi — bu yerda 55 kunlik SMA va ilgari "H&S reversal pattern" uchun tayanch bo'lgan darajalar joylashgan.
Bu zonadan yuqoriga barqaror konsolidatsiya sodir bo'lmas ekan, 103.18 — o'rta muddatli muhim qarshilik darajasiga harakat boshlanmaydi.
Ammo hozirgi bozor sharoiti sotuvchilar foydasiga ishlamoqda. Dollar endi oxirgi 20 yildagi ko'rinishida emas.
